Het ziekteverzuim onder Nederlandse werknemers is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Zowel het aantal werknemers dat zich ziek meldt als de duur van het verzuim stijgt gestaag, met ingrijpende gevolgen voor werkgevers én werknemers. Uit de nieuwste Arbobalans van onderzoeksorganisatie TNO blijkt dat werkdruk en psychosociale belasting zoals ongewenste omgangsvormen belangrijke oorzaken zijn van deze zorgwekkende trend.
Steeds meer werknemers ziek, verzuim wordt langer
In 2023 meldde 51 procent van de werknemers zich ten minste één keer ziek. In 2015 was dat nog 45 procent. Niet alleen het aantal ziekmeldingen nam toe, ook de duur van het ziekteverzuim steeg: van gemiddeld 7 dagen naar 8,2 dagen per werknemer.
Volgens TNO zijn de drie meest genoemde oorzaken van werkgerelateerd ziekteverzuim:
- Te hoge werkdruk
- Besmetting op de werkvloer
- Fysiek te zwaar werk
Deze oorzaken spelen zowel bij werknemers in loondienst als bij zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Toch zijn het vooral werknemers die langduriger verzuimen.
Zorg, onderwijs en ICT zwaar getroffen
Ziekteverzuim is vooral hoog in sectoren waar de werkdruk traditioneel al groot is: de ICT, het onderwijs en de gezondheidszorg. In deze sectoren gaf bijna 60 procent van de werknemers aan dat hun ziekteverzuim (deels) voortkomt uit het werk. Deze cijfers onderstrepen de structurele problemen in vitale beroepsgroepen waar personeelstekorten vaak al voor extra druk zorgen.
Explosieve stijging in verzuimkosten
De stijgende ziektecijfers brengen een forse financiële last met zich mee voor werkgevers. De kosten die zij maken om zieke werknemers door te betalen, zijn in slechts enkele jaren gestegen van 5,1 miljard naar 8,3 miljard euro. Volgens TNO zijn de belangrijkste oorzaken:
- Hogere lonen
- Meer werknemers
- Langere ziekteperiodes
Opvallend is dat meer dan de helft van deze kosten – zo’n 4,9 miljard euro – voortkomt uit psychosociale arbeidsbelasting, zoals stress, werkdruk en ongewenste omgangsvormen op de werkvloer.
Psychische klachten houden werknemers het langst thuis
Mensen die zich ziekmelden met overspannenheid, burn-out of andere psychische klachten blijven gemiddeld het langst thuis: 63 werkdagen. In driekwart van deze gevallen geeft de werknemer aan dat de klachten (deels) werkgerelateerd zijn.
Het aantal werknemers met burn-outklachten is de afgelopen jaren fors toegenomen: van 13 procent naar 19 procent. Hoewel er een korte daling te zien was in 2020 – vermoedelijk door de coronapandemie en thuiswerken – is sindsdien een stijgende lijn zichtbaar.
Zzp’ers rapporteren over het algemeen een betere gezondheid en minder burn-outklachten dan werknemers, maar ook onder hen is een stijging merkbaar: van 7 naar 11 procent.
Kwaliteit van arbeid blijft stabiel, maar werkdruk blijft pijnpunt
Opmerkelijk is dat de kwaliteit van arbeid volgens TNO over de hele linie ongeveer gelijk is gebleven. Er is zelfs een lichte daling in het aantal mensen dat fysiek zwaar of stressvol werk doet. Toch vertaalt dit zich niet in minder verzuim. De toegenomen werkdruk en het gevoel van mentale uitputting spelen hierin een grotere rol dan ooit.
Conclusie: urgentie voor preventie groeit
De cijfers van TNO laten zien dat werkgerelateerd ziekteverzuim een structureel probleem is geworden. Vooral de toename in psychische klachten en de hoge kosten voor werkgevers onderstrepen de noodzaak van preventie, betere arbeidsomstandigheden en sociale veiligheid op de werkvloer.
Werkgevers, beleidsmakers en arbodiensten staan voor de uitdaging om een werkcultuur te creëren waarin werkdruk, sociale veiligheid en mentale gezondheid structureel worden aangepakt — niet alleen om kosten te beheersen, maar vooral om werknemers gezond, gemotiveerd en duurzaam inzetbaar te houden.
Bron: TNO